Tkanki Twórcze
Tkanki twórcze (merystemy)
Promerystem – pratkanka twórcza, embrionalna:
o Drobne komórki, równowymiarowe (izodiametryczne), cienkościenne, ściśle do siebie przylegające
o Ściany zbudowane z protopektyny i błonnika
o Protoplazma z dużym jądrem i małymi wodniczkami
Merystemy wywodzące się z tkanek stałych (miękisz), które nie zatraciły zdolności do podziałów – tkanki twórcze wtórne, typowe dla roślin nagonasiennych i dwuliściennych. Jest to np. miazga (kambium), Felogen (miazga korkotwórcza)
Tkanki merystematyczne:
o Rozbudowujące rośliny na długość:
§ Wierzchołkowe
§ Interkalarne
o Rozbudowujące rośliny na grubość:
§ Boczne
Tkanka twórcza pierwotna (merystemy pierwotne):
§ Promerystemy:
o Formują się z podziałów tkanki embrionalnej
o Zlokalizowane w częściach szczytowych pędów i korzeni jako merystemy wierzchołkowe, które dają początek tkankom twórczym pierwotnym
o Jako resztka promerystemu funkcjonuje u roślin jednoliściennych merystem interkalarne u podstawy międzywęźli łodyg:
§ Powoduje wzrost wstawowy
§ Zachowuje przez długi czas swoje właściwości twórcze
§ Z biegiem czasu jego działalność ustaje i przy dojrzewaniu rośliny przekształca się w tkankę stałą
Wierzchołek wzrostu korzenia:
§ W skład wierzchołka (stożka) wzrostu korzenia wchodzą warstwy (histogeny) – teoria histogenowa:
o Dermatogen (protoderma) – stanowi zewnętrzny, jednowarstwowy układ komórek, z niego powstaje skórka
o Peryblem – pod dermatogenem, składa się z kilku warstw komórek, daje początek korze pierwotnej i endodermie
o Plerom – wielowarstwowy, zlokalizowany centralnie, z niego wywodzi się perycykl (perykambium) i walec osiowy z pierwotnymi wiązkami przewodzącymi
§ Histogeny rozwijają się z kilku warstw komórek inicjalnych
§ Czapeczka korzeniowa (kaliptra):
o Pokrywa stożek wzrostu
o Powstaje ze specjalnej tkanki czapeczkotwórczej – kaliptrogenu (u 1-liściennych) lub z dermatogenu (2-liścienne)
o W korzeniach
o Tkanka żywa
o Chroni tkankę embrionalną przed uszkodzeniami mechanicznymi napotykanymi w glebie
o Uszkodzone lub zdezorganizowane komórki na obwodzie czapeczki i histogenów są stale odnawiane przez kaliptrogen i komórki inicjalne, znajdujące się u podstawy stożka wzrostu korzenia
o W części środkowej czapeczki jest warstwa komórek – kolumienka:
§ W niej są luźne ziarna skrobi statolitowej, zapewniającej zjawisko geotropizmu dodatniego zachodzące w korzeniach
Wierzchołek wzrostu pędu:
§ Działalność tkanki twórczej pierwotnej pędu ujawnia się w stożku wzrostu, który jest w części szczytowej wierzchołka pędu
§ Na stożku są uwypuklenia, zawiązki, dające początek liściom i pędom bocznym
§ Stożek jest okryty łuskowatymi liśćmi, przybierającymi postać tzw. Pączka
Wynikiem działalności promerystemu są tkanki twórcze pierwotne:
§ Praskórka (protoderma), dająca początek epidermie
§ Merystem zasadniczy (pramiękisz) – wytwarza korę pierwotną i tkanki miękiszowe
§ Pramiazga (prokambium) - powstaje z pierścienia merystematycznego pomiędzy korą pierwotną a rdzeniem, buduje pierwotne wiązki sitowe (Protofloem) i naczyniowe (Protoksylem)
Komórki pramiazgi (prokambium):
§ Wielokątne, długie, wąskie i zwakuolizowane
§ Często występują w postaci pasm lub tworzą cylinder prokambialny
Dla wyjaśnienia rozwoju tkanek w pędach roślin okrytonasiennych przyjmuje się też teorię układu korpus – tunika. Tunika znajduje się na obwodzie i otacza znajdujący się wewnątrz korpus.
Tunika:
§ Zbudowane z 1 lub kilku warstw komórek, regularnie ułożonych na obwodzie stożka wzrostu
§ Podział jednokierunkowy, powierzchowny
§ Z niej wywodzi się skórka, a u niektórych roślin kora pierwotna
Korpus:
§ Wewnętrzna częśc stożka wzrostu łodygi
§ Składa się z wielu warstw komórek nieregularnie ułożonych
§ Podział wielokomórkowy, objętościowy
§ Daje początek pozostałym tkankom, które formują głównie walec osiowy z wiązkami przewodzącymi i centralnie położoną tkanką rdzeniową
Tkanki twórcze wtórne (merystemy wtórne):
Merystem boczny
Tkanki ułożone okółkowo w łodygach lub korzeniach
Powstaje z komórek promerystemu i z młodych tkanek stałych (miękisz), które zachowały właściwości podziałowe, są w stanie spoczynkowym
Miazga (kambium):
§ Merystem wtórny
§ Wydłużone komórki, duże wodniczki
§ Podziały styczne, to prowadzi do układu promieniowego komórek w płaskie rzędy (jedne nad drugimi) i do przyjmowanie przez nie ścian o pryzmatycznych kształtach
§ Kilkuwarstwowy pierścień miazgowy zbudowany z jednorodnych komórek, który oddziela łyko od drewna
§ Może się okresowo dzielić powodując przyrost wtórny łodygi i korzenia
§ Działalność miazgi uzależniona jest od aktywności leżącej wewnątrz warstwy inicjalnej
§ Komórki warstwy inicjalnej - tworzą elementy wtórne, dają początek nowym merystemom
§ Pierścień miazgowy u 2-liścinnych powstaje przez połączenie miazgi wiązkowej (cambium fasciculare)występującą w wiązkach , z miazgą międzyzwiązkową (cambium interfasciculare) występuje między wiązkami
Felogen:
§ Tkanka twórcza wtórna
§ Wytwarza perydermę i korek
§ U roślin 2-liściennych (drzewiastych), brak u 1-liściennych i paprotników
Kalus:
§ Tkanka merystematyczna
§ Powstaje w miejscach zranienia rośliny
§ Tworzy się z kambium lub tkanek stałych (kora pierwotna, rdzeń)
§ Z niego różnicują się nowe merystemy, miękisz i inne tkanki stałe (korek przyranny)
§ Zabliźnia rany i regeneruje uszkodzone organy
Merystemoidy:
§ Merystemy wtórne
§ Pojedyncze komórki lub małe grupy komórek, zachowujące swoją zdolność podziałową i po przejściowym spoczynku mogą ponownie się dzielić
§ Są w tkance okrywającej, gdzie dają początek włoskom, aparatom szparkowym itp.