Grzyby
Grzyby
Plechowce – zbudowane z plechy
Bark chromatoforów i chlorofilu
Heterotrofy
Substancje zapasowe – glikogen, tłuszcz, brak skrobi
Jedne gatunki są saprofitami żyjącymi na martwych substancjach organicznych
Drugie gatunki są pasożytują na roślinach i zwierzętach, a nawet człowieku
Niektóre gatunki wchodzą w symbiozę z glonami i tworzą porosty
Osiedlają się w tkankach korzeni roślin wyższych – mikoryza, dostarczają im N2
Masa grzybowa zbudowana jest z grzybni, złożonej ze strzępek
Plektenchyma – luźno ułożone strzępki, tkanka rzekoma
Pseudoparenchyma – zwarte strzępki
Grzyby niższe:
o 1 – komórkowe, nagie
o Otoczone ścianą błonnikową
o Grzybnia nie ma przegród poprzecznych
Grzyby wyższe:
o Ściana komórkowa zbudowana z chityny
o Grzybnia poprzedzielana przegrodami poprzecznymi, które zawierają otworki
o Otworki umożliwiają przesuwanie się cytoplazmy w strzępce
Plecha grzybów wytwarza organy rozrodcze przez całkowite lub częściowe przekształcanie się komórek plechy
Rozmnażanie bezpłciowe:
o Zarodniki są wytwarzane przez strzępki (endospory, konidia) lub w specjalnych komórkach (askospory, basidiospory)
Rozmnażanie płciowe:
o U grzybów niższych łączą sie2 ruchome (wicie) lub nie, gamety jednakowej wielkości (izogamia). Zygota przechodząc w spoczynek otacza się grubą błoną. Przed kiełkowaniem ulega podziałowi redukcyjnemu
o U grzybów wyższych (workowce):
§ Anizogamia, oogamia – łączą się gamety różnej wielkości. Przy oogamii lęgnia – askogon, wytwarza komórki jajowe, a plemnia nieruchome gamety męskie lub plemniki.
§ Gametangiogamia - Kopulacja może być między gametami bez udziału gamet
§ Somatogamia – kopulacja pomiędzy dwoma strzępkami + i –
o Oba sprzężone jądra wytwarzają worki lub podstawki, w których jądra się łączą i tworzą zygotę → podział redukcyjny i mitoza → zarodniki.
Pleśniaki (glonowce)
Grzyby niższe, 1 – komórkowe
Grzybnia bez przegród poprzecznych
Przegrody powstają tylko przy odcinaniu się sporangiów i gametangiów
Komórki wielojądrowe
Żyją na lądzie, w wodzie jako roztocza i pasożyty
Rozmnażanie bezpłciowe:
o Przez zarodniki (aplanospory, zoospory), niekiedy powstają zarodniki konidialne, które odsznurowują się na końcach konidioforów
Rozmnażanie płciowe:
o Plazmogamia – połączenie protoplastów w haploidalne zygocyty
o Kariogamia – łączenie się gamet (gametangiów) w diploidalną zygotę
o Ich formy wegetatywne są haploidami
Przedstawiciele:
o Mukor pospolity (pleśń biała)
o Ryzopus
Mukor pospolity (pleśń biała):
o Grzybnia silnie rozwinięta, bez przegród poprzecznych o ścianach chitynowych
o W miejscach wilgotnych w nawozie i produktach spożywczych
o Rozmnażanie bezpłciowe przez nieruchome zarodniki lub płciowo przez gametangiogamia
o Rozmnażanie bezpłciowe – z płonnych strzępek wyrastają kuliste zarodnie (sporangia), które wytwarzają n zarodniki (spory), które są rozsiewane przez wiatr itp.
o Rozmnażanie płciowe – Izogametangiogamia. Kopulacja między strzępkami. Odcinają się 2 jednakowe gametangia, które łączą się bez wytworzenia gamet, w zygotę, która otacza się grubą błoną i tworzy formę przetrwalnikową – zygosporę
Ryzopus:
o Różne gatunki stosowane są w produkcji wina, kwasu fumarowego, mlekowego i in.
o Niektóre gatunki są chorobotwórcze.
Workowce:
Grzyby wyższe
Roztocza o dobrze rozwiniętej plesze i jako grzyby użytkowe (grzyby jadalne)
Zaliczają się do nich pasożyty, często chorobotwórcze o plesze słabo rozwiniętej
Grzybnia zbudowana jest ze strzępek o ścianach chitynowych
Strzępki formują tkankę rzekomą (plektenchymę), są poprzedzielane przegrodami poprzecznymi
Większość workowców wytwarza kilka typów zarodników, często są to zarodniki konidialne
Workowce pierwotne:
o Pędzlak, kropidlak, drożdże
o Worki rozpadają się po dojrzeniu i uwalniają askospory
Workowce właściwe:
o Smardz, piestrzenica, buławinka
o Worki dobrze wykształcone
o Askospory są z worków wyrzucane aktywnie
o Między workami Torza się strzępki płonne – wstawki
o Worki i wstawki formują się razem w warstwę rodzajną – obłócznię
o Obłócznia – budowa palisadowa, po stronie zewn. otoczona masą strzępkową grzyba, tworzącą owocnik
o Po dojrzeniu owocnika worki pękają, zarodniki wydostają się z nich i są rozsiewane przez wiatr
o Główna forma rozmnażania się to plazmogamia, gdzie powstają jądra sprzężone
o Strzępki są n
o Owocniki powstają po każdym akcie płciowym
o Mejoza w zarodni - worek, stanowiącej mejosporangium
o Worki wytwarzają się albo przy tworzeniu się zygoty, albo ze strzępek korkotwórczych
o Młody worek zawierający 2 – jądrowy protoplast (zygocyta), drogą zespalania się jąder oraz podziału redukcyjnego wytwarza 4 lub 8 jądrowych askospor.
Workowce pierwotne
Pędzlak znakowany i złocisty:
o Żyją na produktach spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
o Rozmnażają się przez zarodniki konidialne
o Na konidioforach (szczyty strzępek, postać pędzla) odcinają się komórki poprzedzielane podłużnie przegrodami
o Szczytowe komórki zaokrąglają się i odsznurowują rzędy konidiów, które są rozsiewane przez wiatr
o Dostarczają penicyliny
Kropidlak:
o Konidiofory w postaci kropidła
o Kropidlak czarny wytwarza kwas cytrynowy – gatunek pożyteczny
o Kropidlak dymnicowy – chorobotwórczy, powoduje mikozy
o Kropidlak żółty wytwarza karcynogenne alfatoksyny
Drożdże piwne i winne:
o Saprofity rozwijające się na podłożu bogatym w węglowodany
o Rozkładają glukozę do etanolu i CO2 w środowisku beztlenowym
o Rozmnażanie wegetatywne przez pączkowanie lub wytwarzanie worków (po 4 askospory)
o Stosowane w browarnictwie i w lecznictwie.
Workowce właściwe
Smardz jadalny i piestrzenica kasztanowata (grzyb trujący):
o Saprofity z podziemną grzybnią
o Worki z zarodnikami na powierzchniowej części owocnika
o Grzyby pojawiają się w okresie wiosennym
Buławinka czerwona:
o Pasożytuje w kłosach żyta lub innych traw
o Grzybnia tworzy różkowate, czarne przetrwalniki, wysuwające się z dojrzałych kłosów
o W czasie żniw przetrwalniki spadają na ziemię, gdzie zimują
o Na wiosnę z przetrwalników wyrasta podkładki w wydłużonymi trzonkami, zakończone czerwonymi główkami
o W obwodowej warstwie główki są otocznie, mające w pęczkach worki z 8 nitkowatymi askosporami
o Wiatr przenosi zarodniki na znamiona słupków kwitnącego żyta
o W zakażonej zalążni rozwija się grzybnia, wytwarzająca konidia i słodką ciecz wabiącą owady
o Owady przenoszą zarodniki konidialne na inne słupki, zakażając dalsze kłosy zboża
o Do rozsiewania zarodników może przyczynić się wiatr i deszcz
o W okresie lata wytwarzają formy przetrwalnikowe
o Przetrwalniki stanowią surowiec – sporysz, który ma alkaloidy pochodne kwasu
D – lizergowego.
Podstawczaki
Grzyby wyższe
Plecha tworzy plektenchymę
Komórki grzybni poprzedzielane przegrodami poprzecznymi
Zarodniki – basidiospory, powstają przez podział redukcyjny. Występują w podstawkach po 4, osadzonych na wypustkach
Grzybnia i owocnik są pokoleniami 2n. Zarodnik i wyrastające z niego strzępki są n.
Owocniki niektórych gatunków za młodu są okryte osłona całkowitą lub częściową, która w miarę rozwoju grzyba pękają, a ich resztki na trzonie to pochwy lub kołnierzyki, pierścienie. Na powierzchni kapelusza pozostają w postaci białych lub kolorowych łatek
Rozmnażanie płciowe:
o Plazmogamia
o Kariogamia
o Oba procesy rozdzielone w czasie rozwoju wegetatywnego krótszym lub dłuższym stadium 2 – jądrowym (dikariofaza)
Podział w zależności od budowy podstawek:
o Pełnopodstawkowe
o Złożonopodstawkowe
Pełnopodstawkowe:
o Grzyby jadalne i trujące, huby, purchawki
o Niektóre gatunki tworzą mikoryzę na korzeniach roślin wyższych
o Grzybnia jest wieloletnia
o Do celów spożywczych wykorzystywane są owocniki grzybów jadalnych
o Owocnik = trzon + kapelusz
o Na spodzie kapelusza jest warstwa rodzajna – hymenium, zlokalizowana na hymenoforze
o Hymenofor – postać blaszek ułożonych promieniście do trzonu, silnie skupionych rurek z otworkami, kolczastych wyrostków itp.
Grzyby jadalne:
o Pieczarka polna – hymenofor w postaci blaszek, różowych, potem ciemnoczekoladowych. Kapelusz, trzon i kołnierzyk białe. Na łąkach i pastwiskach
o Pieprznik jadalny – kapelusz lejkowaty, żółtopomarańczowy, brzeg podwinięty lub powyginany, hymenofory w postaci fałd zbiegających się na trzonie. W lasach L i I
o Mleczaj rydz – kapelusz wklęsły, ceglastopomarańczowy, z pomarańczowymi kręgami, blaszki pom., zieleniejące po uszkodzeniu z wydzieleniem pom. Soku. Lasy świerkowe
o Borowik szlachetny – kapelusz brązowy, trzon z białą siateczką żyłek. Hymenofor u młodych w postaci białych rurek, u starszych zółtawooliwkowych. W lasach L S M
o Koźlarz babka – kapelusz jasnobrązowy, trzon piaskowy z białą siateczka żyłek, hymenofor w postaci białych rurek lub żółtawooliwkowych. W lasach L S M
o Maślak zwyczajny – jasnobrązowy kapelusz o lepkiej skórce, rurki hymenoforu żółte. Na krótkim trzonie jest pierścień. Lasy S I
Grzyby trujące:
o Muchomor czerwony – czerwony kapelusz z białymi łatkami. Trzon u podatny bulwiasty z resztkami pochwy. Hymenofor biały lub kremowy
o Muchomor sromotnikowy – zielonooliwkowy kapelusz o białych blaszkach. Chroniony.
Złożonopodstawkowe:
o Grzyby pasożytujące na roślinach zbożowych i leczniczych: rdza i głownia
o Głownia kukurydzy:
§ pasożyt kukurydzy
§ pasożytuje na kwiatostanie żeńskim (kolby) i przenika do łodygi, która reaguje wybujałym wzrostem
§ pojawiają się zdeformowane, sczerniałe, opalone, czarne masy
o Głownia pszenicy:
§ Na kłosach pszenicy i innych traw.