Paprotniki
Paprotniki pteridophyta
Rośliny zielne, rzadziej drzewiaste
Występuje przemiana pokoleń
Pochodzą do wymarłych mszaków lub bliżej nieznanych glonów
Pierwsze paprotniki to bezlistne i pozbawione korzeni psylofity żyjące w sylurze i dewonie
OD psylofitów wywodzą się drzewiaste formy paprotników:
o lepidodendrony (widłaki)
o kalamity (skrzypy)
o paprocie drzewiaste
W karbonie dały one początek podkładom węgla kamiennego
Sporofit:
o Pokolenie bezpłciowe
o Roślina zielona, ulistniona
o Budowa tkankowa (cewki, rurki sitowe)
o Korpus = łodyga + liście + korzenie
o Wytwarzają kłącza
o Zarodnie (sporangia) zebrane są na liściach sporofitu lub na wierzchołkach pędów jako sporofilostany, złożone z listków zarodniowych (sporofile)
o W zarodniach powstają zarodniki (spory), które mogą być jednakowych rozmiarów (izospory), lub różnych (heterospory)
o Dojrzały sporofit jest samodzielny i niezależny od gametofitu – u mszaków nie
Gametofit:
o Przedrośle (protalium)
o Mniejsze od sporofitów, słabo dostrzegalne
o U paprotników jednakozarodnikowych jest niezależny od sporofitu w odżywianiu
o U paprotników różnozarodnikowych są częściowo lub całkowicie zależne od sporofitu
o Może być jedno lub obupłciowe
o Występują na nim anterydia i archegonia razem lub są rozdzielone
Proces zapłodnienia:
o Środowisko H2O
o Połączenie się plemnika z komórką jajową
o Plemniki wabione są do rodni dzięki chemotaksji (kwas jabłkowy, cytrynowy)
o Z zygoty rozwija się sporofit w postaci ulistnionej, zielonej rośliny
o Dojrzały sporofit wytwarza sporangia z zarodnikami
Paprotniki różnozarodnikowe:
o Wytwarzają 2 rodzaje zarodników:
§ zarodniki małe (mikrospory) w mikrosporangiach, dające początek przedroślu małemu (męskiemu)
§ zarodniki wielkie (makrospory) w makrosporangiach, dające początek przedroślu wielkiemu (żeńskiemu).
Widłaki
Sporofit:
o okazała roślina zróżnicowana na: korzeń, łodygę i liście
o liście drobne, ułożone skrętolegle
o zebrane są w kłosy zarodnionośne – sporofilostany
o występują izospory i heterospory (widliczka)
Gametofit:
o rozwija się w ziemi, wchodząc w symbiozę z grzybami (mikoryza)
o przedrośle jest duże, różnokształtne
o plemniki zaopatrzone w 2 wicie
Widłakowe:
o Widłak goździsty
o Bylina o długich czołgających się pędach
o Liście wąskie, jednonerwowe, ułożone skrętolegle
o Sporofilostany są na długich pędach w postaci podwójnych kłosów
o Zarodnie (sporangia) nerkowate, występują pojedynczo w pachwinach listków na sporofilach
o Zarodniki (izospory) kiełkują w ziemi po 6 – 7 latach
o Wyrosłe z zarodnika przedrośle (protandium):
§ Saprofit
§ bez chlorofilu
§ kształt bulwiasty
§ ma chwytniki
§ wchodzi w symbiozę z grzybami
§ dojrzewają po kilkunastu latach
o Z zygoty rozwija się zarodek, a następnie zielona roślina
o Roślina trująca (alkaloidy)
o Chroniona z wyjątkiem zarodników
o Do celów farmaceutycznych wykorzystuje się nietrujące zarodniki, które służą do posypywania pigułek
Skrzypy:
Sporofit:
o Korzeń + łodyga + liście
o Łodyga członowana, podzielona na węzły i międzywęźla
o Liście liczne, drobne, łuskowate, ułożone okółkowo w postaci błoniastych ząbków, zrośniętych w pochwę
o Asymiluje zielona łodyga, która ma postać typowego gałęziaka
o Często występują specjalne pędy zarodnikonośne
o Plemniki są wielowiciowe
Skrzypowate:
o Skrzyp polny
o Pospolita bylina, rosnąca jako chwast polny
o Pędy nadziemne bruzdowane, z wyraźnymi węzłami i międzywęźlami
o W węzłów wyrastają okółkowo pędy boczne i drobne, błoniaste liście, zrośnięte u nasady w pochwę, która otacza dolną częśc międzywęźla
o Pędy podziemne w postaci kłączy lub bulwek
o U skrzypu polnego występują 2 typy pędów:
§ Pędy zarodnikonośne:
· Wczesną wiosną
· Bez chlorofilu
· Barwa brunatna
· Na szczytach mają kłosowate sporofilostany
· Sporofilostan = sporofile (6 – kotne tarczki)
· Z dolnej strony sporofilu wyrasta 5 – 10 workowatych zarodni
· Zarodniki (izospory) mają wąskie, rozszerzone na końcach wyrostki – haptery
· Haptery łączą niektóre zarodniki w grupy, które są potem rozsiewane
· Z zarodników wyrastają przedrośla męskie lub żeńskie
· Z zygoty rozwija się sporofit
§ Zielone sporofity:
· W lecie
· Wyrastają z tego samego kłącza co pędy zarodnikonośne
· Stosowane jako ziele skrzypu, bogate w krzemionkę
o Skrzyp leśny:
§ występuje w cienistych lasach
§ Pędy boczne rozgałęzione wyrastają po dojrzeniu zarodników z pędów zarodnikonośnych
o Skrzyp łąkowy:
§ Rośnie na łąkach i w zaroślach
§ Pędy boczne cienkie, Nierozgałęzione.
Paprocie
Zielony sporofit:
o Korzeń + łodyga + liście
o Liście duże, ułożone skrętolegle, dobrze unerwione
o Zarodniki są na brzegach blaszki liściowej, lub na odrębnych sporofilach
o Występują izospory, rzadziej heterospory
o Gametofitem jest plechowate, obupłciowe przedrośle, mające chwytniki
o Plemniki są wielowiciowe
Paprotnikowate:
o Narecznica samcza
o Bylina pospolita w lasach do 1 m wysokości
o Liście asymilacyjne i zarodnikonośne jednakowego kształtu, pierzastozłożone
o Na dolnej stornie liścia wyrastają koliste kupki osłonięte nerkowatymi zawijkami
o Pod zawijką są zarodnie, zaopatrzone po stronie grzbietowej w pierścień zgrubiałych komórek
o Przy dojrzewaniu i wysychaniu zarodni pierścień kurczy się i rozrywa cienkościenne komórki (po stronie brzusznej zarodni), rozsiewając zarodniki
o Z zarodników wyrastają przedrośla do 1 cm długości, kształtu sercowatego
o Gametofity mają chwytniki i chloroplasty
o W dolnej części przedrośla są zebrane plemnie, wyżej rodnie
o Zapłodnienie następuje w kropli H2O drogą chemotaksji
o Z zygoty wyrasta zarodek, z niego zielona, ulistniona roślina
o W budowie anatomicznej łodygi są polistela i wiązki Hadrocentryczna
o Surowcem leczniczym jest kłącze, mające związki floroglucydowe
Paprotkowate:
o Paprotka pospolita
o Bylina występująca w cienistych lasach
o Kłącza czołgające się, słodkawego smaku
o Liście pojedyncze, pierzasto wcinane, długoogonkowe
o Kupki krągłe bez zawijek, w 2 szeregach na każdym odcinku liścia
o Częściowo chroniona
o Surowcem jest kłącze paprotki.